Ελληνική πολιτισμική ταυτότητα και ευρωπαϊκή ενοποίηση

Σε όλη τη διάρκεια του ελληνικού διαφωτισμού, από τα μέσα του 18ου
αιώνα, η Δυτική Ευρώπη είχε προσλάβει για μια μερίδα Ελλήνων,
αξιολογότατων από την άποψη του οικονομικού και πνευματικού ειδικού
βάρους που διέθεταν, το χαρακτήρα του ιδανικού. Αναπτύχθηκαν δεσμοί με
τις κεντρικές αυτοκρατορίες, ενώ, μέσω των εμπόρων και των ελληνικών
παροικιών μεταφέρθηκαν στον ελληνικό χώρο οι νέες ιδέες, όπως η πίστη
στη δύναμη του ορθού λόγου, στο πνεύμα της ελευθεροφροσύνης και στα
αγαθά της εκπαίδευσης. Το γαλλικό βιβλίο, που σε μεγάλο βαθμό εξέφραζε
το σύνολο της ευρωπαϊκής παιδείας, μπήκε στο ελληνικό σπίτι.
Οι
αντιδράσεις τις οποίες δημιούργησε η τροπή αυτή, έλαβαν τη μορφή της
προάσπισης της ελληνικής παράδοσης (της ορθοδοξίας δηλαδή και του λαϊκού
πολιτισμού), ενώ ταυτοχρόνως συσφίχθηκαν ακόμα περισσότερο οι δεσμοί με
τα Βαλκάνια και τη Ρωσία. Πρόκειται για μια διασταύρωση και συγχρόνως
έναν ανταγωνισμό που επέδρασαν ευθέως στη διαμόρφωση της νεοελληνικής
πολιτισμικής ταυτότητας.